به نظر من هنوز هم می توان تغییر چهره را دیوانه کننده ترین اکشن تاریخ سینما نامید. این فیلم که توسط جان وو یا به قول غربی ها "گان فوو" ساخته شده بود، با پشتوانه ستارگانی چون جان تراولتا و نیکلاس کیج در تاریخ سینمای اکشن ماندگار شده است. شاید در طول تاریخ سینما این غربی ها بودند که سینما و ژانر سینمایی را خلق کردند، اما نمی توان نادیده گرفت که کارگردانان شرقی در زنده نگاه داشتن برخی ژانرها به نسبت غربی ها تلاش های چشمگیر بیشتری انجام داده اند. فیلمسازان شرقی تحت تأثیر این هنر غربی قرار گرفتند و خیلی سریع آموزش آن را نیز فرا گرفتند. با شروع فیلمسازی شرقی ها به نظر یک خون تازه وارد چرخه سینما شد، و این خون تازه خلاقیت خاص آنها بود. این خلاقیت منجر به تولید برخی از فیلم های حاشیه ساز، مبتکرانه و مهم شد که تا به امروز مورد توجه تمام فیلمسازان جهان قرار دارند. وقتی آکیرا کوروساوا فیلمنامه دژ پنهان را نوشت، این فیلم را ادای احترامی به وسترن های جان فورد نامید، و سپس یک فیلمساز نوپا غربی به نام جرج لوکاس تحت تأثیر فیلم های کوروساوا و فورد وسترن فضایی جنگ ستارگان را تولید کرد که امروز به عنوان یکی از بزرگترین فرانچایز های تاریخ سینما شناخته می شود. به طور مشابه وقتی رینگو لام فیلمساز هنگ کنگی، با الهام از آثار جنایی دهه ۷۰ سینمای اروپا و همچنین فیلم های گانگستری دهه ۴۰ و ۵۰ سینمای آمریکا و ترکیب آنها با هم و همچنین اضافه کردن چاشنی اکشن شدید و خشونت افسار گسیخته به آن شهر گناه را تولید کرد، احتمالاً پیش بینی این را نمی کرد که چند سال بعد کوئنتین تارانتینو جوان با الهام از فیلم او سینمای مستقل خودش را در دهه ۹۰ بنا نماید. در واقع فیلم لام و الگو گیری تارانتینو از او در دهه ۹۰ فیلمسازی مستقل را متحول کرد.
با این پیش گفتار خواستم بگویم این مسیر تاریخی در فیلمسازی باعث شد، پای برخی از فیلمسازان موفق شرقی به سینمای هالیوود و غرب نیز باز شود. در واقع کارگردانانی وجود دارند که موفقیت خود را در دو طرف ادامه داده اند و به ترقی در کارشان رسیده اند. در میان موج خلاق و منتخب سینمای شرق، مطمئناً این جان وو است که به همراه رینگو لام پدر و بنیانگذار ژانر مشهور "خونریزی قهرمانانه" در هنگ کنگ به حساب می آیند. (نکته: خونریزی قهرمانانه ژانری در سینمای اکشن هنگ کنگ است که راوی اکشن‌های دنباله‌ای با تم دراماتیک و با مفاهیم برادری، وظیفه، افتخار، رستگاری و خشونت می‌باشد. اصطلاح خونریزی قهرمانانه توسط ادیتور مجله قهرمانان شرقی، ریک بیکر در اواخر دهه هشتاد میلادی ابداع شد. او با ارجاع به سبک کارگردان‌هایی چون جان وو و رینگو لام این ژانر را فیلم‌های اکشن هنگ کنگی معرفی نموده که ویژگی‌هایی همچون استفاده زیاد از اسلحه و هنرهای رزمی چینی (کنگ‌فو) دارد.) بدون شک پایه گذاری این سبک فیلم ها توسط جان وو به او اجازه می دهد جایگاه خود را در تاریخ فیلم به عنوان یکی از بزرگترین کارگردانان فیلم اکشن در تمام دوران ثبت کند. مورخین و منتقدان سینمایی کتاب ها و مقالات فراوانی پیرامون آثار دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ جان وو در هنگ کنگ نوشته اند، و اکثراً به درستی آنها را تحسین کرده اند. اما جایی که تنش بین تأثیرات شرقی و غربی سبک جان وو از یک آشفتگی به یک رضایت منحصر به فرد منجر شد، بدون شک فیلم تغییر چهره در سال ۱۹۹۷ بود.
جان وو قبل از Face/Off روی دو فیلم هالیوودی دیگر کار کرده بود. دو فیلم سرگرم کننده و جالبِ هدف سخت با بازی ژان کلود ون دام در سال ۹۳ و تیر شکسته با بازی جان تراولتا در سال ۹۶ میلادی. جان وو در این دو فیلم سبک شرقی خود را بر روی دو فیلم معمولی اعمال کرد و در نتیجه این دو اثر خیلی به چشم نیامدند. هرچند در دوره طلایی ژانر اکشن در دهه ۹۰ از این دو فیلم نیز به نیکی یاد می شود. با این حال، پس از موفقیت تجاری Broken Arrow، به جان وو اعتماد شد تا کمی بیشتر از علامت تجاری خود در فیلم تغییر چهره استفاده کند. همین اعتماد بیشتر منجر به یک فیلمنامه هوشمندانه و فریبنده به همراه یک بودجه بزرگ شد. همچنین دو ستاره تاپ و گران قیمت و موفق آن دوره هالیوود نیز به این فیلم اضافه شدند. داستان دیوانه کننده تغییر چهره سالها است که برای همه سینما دوستان شناخته شده می باشد، داستان یک پلیس زخم خورده و وظیفه شناس به نام شان آرچر (جان تراولتا) در مقابل یک تبهکار وحشی، منحرف و توانا به نام کاستر تروی (نیکلاس کیج). بازی موش گربه بین آرچر و تروی با قتل پسر آرچر پیچیده تر می شود و در نهایت منجر به یک ایده ترسناک، که همان تغییر چهره است منجر می شود.
بیشتر داستان های پلیسی موش و گربه ای با کلیشه های رایج این سبک پُر می شوند. اما تغییر چهره به لطف ظرافت های فیلمنامه اش از کلیشه های معمول فاصله گرفته و روش جالبی را پیش می گیرد. فیلمنامه تغییر چهره در بدترین حالت بسیار جالب و در بهترین حالت واقعاً باهوش است. یکی از مهم ترین مواردی که این اثر را از دیگر فیلم های مشابه یا هم ژانرش جدا می کند، علاقه و تمرکز فراوان آن به شخصیت های خلق شده اش می باشد. در حالی که سکانس های اکشن فیلم واقعاً جذاب است، اما بخش عمده این فیلم صرف کاوش در نتیجه ایده خود یعنی تغییر چهره پلیس و شرور می شود. ایده تخیلی فیلم باعث ایجاد یک مسیر متفاوت برای شخصیت ها می شود که به واقع زیبا است. با این شمایل تغییر چهره یک اثر علمی تخیلی کامل است، چرا که در دل داستان ما شاهد یک زندان دیستوپیایی استادانه با محکومین پوشیده از ابزار مغناطیسی هستیم. این فیلمنامه جذاب و ستارگان بزرگ باعث شد جان وو طعم واقعی ژانر خونریزی قهرمانانه را به مخاطبان آمریکایی بچشاند. به نظر می رسد که وو می دانسته که این بهترین فرصت او برای عملی کردن سبکی است که او در آن پیشگام است، بنابراین جان وو هیچ لحظه از این فرصت را هدر نمی دهد.
لازم نیست بیش از 10 دقیقه Face/Off را تماشا کنید تا متوجه شوید که این یک اثر جان وویی تمام عیار است. یک پلیس خفن، یک شرور حرفه ای و خفن تر به همراه تعقیب و گریز بزرگ، همراه با موسیقی درگیر کننده و اسلحه فراوان. چنین محتوایی هم اکشن علمی تخیلی است و هم شرایط را برای یک ملودرام جالب آماده می کند. هر دو بازیگر فیلم آن زمان ستاره سینما بودند، کیج تازه از انتشار دو اکشن بزرگش صخره و هواپیمای محکومین فارق شده بود و ادعای مناسبی داشت که محبوب ترین ستاره اکشن فیلم در جهان است. در همین حال جان تراولتا نیز سوار بر موج آثار کمدی جنایی مطرح بود، فیلم هایی چون کوتوله را بگیرید و داستان عامه پسند در همین سال ها برای او نامزدی اسکار و البته جایزه گلدن گلوپ را به ارمغان آورده بودند. فراموش نشود دهه نود اوج خیلی از ستارگان سینما بوده و در آن دوره این دو بازیگر نیز در خیل عظیم بزرگان به شمار می رفته اند. من در بازدید چندباره فیلم هنوز حس نزدیکی به این اثر دارم و این نشانه خوبی است. در دوره ای که همه باگ های چنین آثاری را پیدا می کنند، توجه به کلیت این اثر در ابعاد فنی مورد نیاز می باشد. چرا که تغییر چهره یک اثر عملی متکی به فیلمنامه، شخصیت و ژانر است. تغییر چهره باید مجدداً مورد بازبینی قرار گیرد زیرا این اثری است که یکپارچه از نقاط مرجعی تشکیل شده است - تغییر چهره تلفیقی از علمی تخیلی با مفهوم بالا، خانوادگی ، خونریزی قهرمانانه هنگ کنگی ، تریلرهای پلیسی ، فیلم های زندانی ، فیلم ترسناک و ملودرام است. با این اوصاف جالب است که هالیوود تا به امروز تغییر چهره را بازسازی نکرده است. امیدوارم امثال جان وو ها برگردند، و به این بچه های مضحک مزخرف نشان دهند که چگونه واقعاً یک فیلم اکشن بسازند.
