چرا جوکر اساساً فیلم بدی است؟!

به نظر خیلی ها کمتر از دو هفته دیگر در نود و دومین مراسم آکادامی اسکار، واکین فینیکس برای بازی در نقش جوکر برنده جایزه اسکار بهترین بازیگر مرد خواهد شد. اگر این اتفاق صورت پذیرد برای بار دوم است که دشمن درجه یک بتمن یعنی جوکر برنده اسکار می شود. اما فیلم جوکر یک تصویر دو بعدی از شخصیتی را نمایش می دهد که به دلیل داشتن یک پس زمینه مبهم مشهور است. فیلم جوکر چیزی بود که دی سی و وارنر بعد از شکست هایی چون لیگ عدالت به آن نیاز داشتند، چه در رقابتشان با مارول در گیشه و چه در حفظ نام تجاری خود. اما علی رغم این که فیلم بیشترین نامزدی اسکار پیشِ رو را دریافت کرده است، ولی جوکر فیلمی کاملاً فراموش شدنی به نظر می رسد که بیش از حد به رسانه ها متکی بود. حتماً فراموش نکرده اید که همین رسانه ها می گفتند این یک فیلم خطرناک برای ایجاد خشونت در بین توده ها مختلف مردم است. اما در عوض، جوکر فیلمی است که درمورد هر چیزی زیاد حرفی نمی زند و نمی تواند خطری واقعی را با شخصیتی بدون محدودیت در پی داشته باشد.

جوکر به عنوان فیلمی که تحت تأثیر سینمای مارتین اسکورسیزی تولید و توسعه یافت بین جامعه سینمایی معرفی و عرضه شد. در واقع فیلم جوکر با ادای احترام سنگین به سلطان کمدی و راننده تاکسی کارش را جلو می برد، یعنی فیلم تاد فیلیپس بسیار شبیه به فیلم های ابتدایی اسکورسیزی است اما با لنزهای یک فیلمساز تقریباً با استعداد. در حالی که مطمئناً جوکر فیلم بدی نیست، اما به هیچ وجه نزدیک به یک فیلم عالی هم نمی شود. من بعد از تماشای چندباره جوکر به تلاش فیلیپس برای ساختن فیلمی برخلاف دیگر آثار کامیک بوکی پیش از خودش احترام می گذارم، اما محصول نهایی حاصل شده از فیلم را نه تنها در حد جوکر نمی دانم، بلکه آن را فیلمی که بتواند در پایان چیزی بگوید نیز نمی دانم. وقتی فیلم را چند بار تماشا کردم، متوجه شدم جوکر چیزی جز تکرار چندباره برخی از عناصر ساده نیست که تنها حاصل آن منطق های سطحی از چگونگی فرود آمدن آرتور فلک به سمت جنون است. ما همچنین توضیحی در مورد چگونگی اتصال این شخصیت شرور به صفحات کمیک های دی سی نیز دریافت نمی کنیم.

ابتدا شاید من از جوکر انتظار دیدن چیزی چون دلقک طراحی شده در رمان گرافیکی "بتمن شوخی مرگبار" را داشتم. در این کامیک، تمرکز اصلی بر روی ریشه پیدایش جوکر و گذشته او است و این شخصیت از ابعاد مختلف از جمله روان‌شناسی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در شوخی مرگبار، جوکر به عنوان یک کمدین شکست‌خورده توصیف شده که بعد از رسیدن به مرز جنون، وارد مبارزه با گاتهام شده و بتمن به همراه کمیسر گوردون سعی در متوقف کردن او دارند. اما، تفاوت واضح بین داستان هایی مانند شوخی مرگبار و فیلم جوکر در این است که در اینجا، آرتور هیچ انگیزه ای اساسی برای نابودی جهان و یا حتی گاتهام را ندارد، بلکه او انگیزه های شخصی بیشتری دارد که خود محور هستند. ما در اینجا با شخصیتی بیمار از منظر روانی و اجتماعی روبرو هستیم، که نه تنها در زندگی حرفه ای دچار مشکل است بلکه در عاشقانه های شخصی خود نیز یک شکست خورده است. جوکر فیلیپس یا در اصل آرتور فلک، جامعه را به دلیل ناتوانی در دریافت داروهای مورد نیاز خود و اعضای ثروتمند جامعه را به دلیل رهایی از رکود، مقصر می داند. و در نهایت این آرتور، راه نجات همه این مسائل را در قتل و کشتار می بیند. از نظر موضوعی، این فیلم می تواند به معنای برانگیختن مضامین نگران کننده سلامت روان در ایالات متحده و همچنین عدم اختلاف طبقاتی و سیاست در جامعه آمریکایی معنی شود. اما همین موضوعات نیز شاید تنها در واکین فینیکس و آرتور جمع شده باشد، در حالی که بقیه فیلم هیچ کاری با آنها ندارد.

ترس از اینکه جوکر می تواند بینندگان را به تقلید از خشونت سوق دهد هم تبلیغات رسانه هاست و هم گمراه کننده. فقط به این دلیل که یک فیلم شخصیتی را بررسی می کند که اعمال فجیع انجام می دهد، به این معنی نیست که دیگران آن را به عنوان یک الگو قبول می کنند؛ بلکه چنین اتفاقی زمانی رُخ می دهد که رسانه های مهم بخواهند او را الگو قرار دهند. جوکر جدا از نمایش تبار تا جنون، هیچ گزینه ای برای آرتور ارائه نمی دهد. در فیلم جوکر ما شاهد یک پوچ گرایی هستیم، که بدان معنی است که دیگر هیچ امیدی برای آرتور وجود نداشت که مسیری متفاوت را انتخاب کند. اما در ریشه های کامیک، جوکر یک مغز متفکر متضاد با بروس وین است. نبود بتمن تعادل را از جوکر گرفته، و تاد فیلیپس سعی می کند این عدم تعادل را با وصل کردن فیلمش به ساختار بصری و عاطفی جهان فیلم های اسکورسیزی جبران کند، اما این مسئله فقط به شکل سطحی این شکاف را پوشش داده است. یکی دیگر از حفره های فیلم عدم شخصیت سازی مناسب است، در واقع هیچ شخصیتی جدا از واکین فینیکس ساخته نشده است و تنها این آرتور است که در داستان شناور باقی می ماند.

در دوست داشتنی کردن یا شاخص کردن یک شرور یا ضد قهرمان هیچ مشکلی نیست. اما جوکر هیچ کاری برای این ژانر و مدیوم سینما نمی تواند انجام دهد، به جز اینکه داستان تاریک دیگری را بیان کند. اگر حداقل نوعی اصالت در جوکر دیده می شد، شاید می توانستیم در کنار موسیقی متن و بازی فینیکس و ارزش های فنی دیگر کمی بیشتر بحث کنیم. اما در عوض جوکر فستیوالی از سکانس های تکراری است که در آن: آرتورِ غمگین نامناسب می خندد، و می بیند چقدر گاتهام بد است و به عنوان یک کمدین شکست خورده سعی می کند یک قاتل شود. این وقایع تکامل یا تغییر پیدا نمی کنند بلکه بارها و بارها اتفاق می افتند.

جوکر فیلمی است که از لحظاتی ساخته شده است که احتمالاً برای چند دهه به یاد ماندنی خواهد بود. شاید سکانس رقص جوکر روی پله ها برای خیلی ها ماندگار باشد، اما عناصر داستان و طرح فیلمنامه بسیار فراموش شدنی است. فیلم تاد فیلیپس به واکین فینیکس متکی است و بدون او این اثر هیچ معنی خاصی نمی دهد. من از کوشش تاد فیلیپس در اینجا استقبال می کنم، اما تنها موفقیت او این است که بازیگری با استعداد واکین فینیکس دراختیار داشته است. اگر در این اثر هرکس دیگری جز فینیکس نقش آرتور رو ایفا می کرد، این فیلم با بدبختی شکست می خورد. جوکر شاید در اجرا آزمایش جالبی باشد، اما در نهایت یک آزمایش ناموفق است. در نهایت جوکر یک شاهکار نیست، بلکه یک فیلم عمیقاً متوسط است که یک عملکرد پیشرو و استادانه دارد.